Vereniging voor Theologie

Een contemplatieve wending in de theologie?

Recent doet zich in de internationale theologie een wending voor die we ‘liturgisch’ of ‘ritueel’ zouden kunnen noemen. Er is een toenemend bewustzijn dat theologisch spreken en denken mede door de moderniteit in allerlei opzichten intellectueel, abstract en cognitief is geworden. Onder invloed van twintigste-eeuwse ideologiekritiek, maar ook ontwikkelingen in de cultuur en de herontdekking van het geleefde geloof als bron van theologie kwam de cognitieve en intellectuele oriëntatie van de theologie steeds meer onder kritiek te staan. Inmiddels is er een oecumenisch breed spectrum van theologische ontwerpen ontstaan waarin contemplatie, gebed en rite een constitutieve plaats krijgen in de theologie. Te denken valt aan de theologie van Sarah Coakley, Andrew Prevot, Sam Wells, James Smith en anderen. Ook binnen andere subdisciplines in de theologie doen zich dergelijke liturgische en rituele wendingen voor: in de vroege kerkgeschiedenis concentreert het Centrum voor Patristisch Onderzoek zich al langere tijd op mystagogie. Daarbij wordt de nadruk gelegd op het deelnemen aan en het doorleven van het mysterie. In de theologie van de godsdiensten stelt een rituele wending ons voor nieuwe vragen.

Wat betekent deze herleving van het oude adagium lex orandi, lex credendi, lex vivendi voor theologische bezinning? Voor de systematische theologie is de vraag bijvoorbeeld wat het voor haar betekent dat ze verbonden is met contemplatie. Wat verandert er daadwerkelijk systematisch-theologisch als je het geleefde geloof als een bron voor de theologie beschouwt? Soortgelijke vragen zijn te stellen bij andere theologische disciplines: wat betekent het voor de bijbelwetenschappen, die vooral tekst-georiënteerd zijn? Doen zich daar vergelijkbare ontwikkelingen voor en wat hebben die andere subdisciplines te zeggen? Ook in de praktische theologie doet zich een ritual turn voor. Hoe verhoudt zich die tot die in andere velden van theologische reflectie? Biedt een ritual turn ook nieuwe kansen voor het interdisciplinaire gesprek tussen subdisciplines? Over deze vragen willen we tijdens de eerste conferentie van de VVTh in 2019 nadenken.

Sprekers die hebben toegezegd: Catherine Pickstock (Universiteit Cambridge), Joris Geldhof (KU Leuven) en Dorothea Haspelmath-Finatti (Universiteit Wenen/Zürich).

 

English Title: A Turn to Lived faith? Contemplation and Ritual in Contemporary Theology

In recent years, a contemplative and ritual turn seems to have been taking place in the international theological scene. There is a growing awareness that since Modernity, theological speech and thought has become dominated by questions of intellectual truth and cognitive representation. Twentieth-century ideology critique, developments in contemporary culture and the rediscovery of the practice of faith as a resource for theology have undermined the dominance of the cognitive paradigm. One of the results of this change of paradigm is  a range of theological projects that emphasize the crucial roles of contemplation, prayer and ritual in theological thinking. One may think of the works of Sarah Coakley, Andrew Prevot, Sam Wells, James Smith, and others. In various subdisciplines of theology, similar developments have been occurring. For example, the Dutch Centre for Patristic Research takes the mystagogy of the Church fathers as its leading theme of investigation. In the theology of religions, a ritual turn raises new questions.

What does  the revival of the old adage lex orandi, lex credendi, lex vivendi mean for theological reflection? What are the implications for systematic theology when the practice of contemplation is conceived as a source for theology? What changes when one takes lived faith as a point of departure for theology? Similar questions can be asked for other theological disciplines: what does it mean for Biblical studies, which are primarily text oriented? A ritual turn is also discernible in practical theology. What do these developments mean for the interdisciplinary conversation within theology? These are the questions that we would like to address during the first conference of the VVTh (Dutch speaking Society of Theology) in 2019.

Een Call for Papers voor de conferentie is HIER te vinden. 

Het conferentie programma is als volgt: 

Di. 15 jan.

14.00 Inloop en inschrijving, met thee en koffie — Auditorium Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38, Utrecht

14.45 Opening door Prof. Maarten Wisse, voorzitter van de Vereniging voor Theologie

15.00 Lezing door Prof. Catherine Pickstock, University of Cambridge: ‘The Liturgical Performance of Truth’. — Auditorium Catharijneconvent

15.50 Discussie

16.25 Short papers — Nieuwegracht 61, Utrecht

Tijd	‘Prayer & Postmodern Theology’ (panel)	Cred-Art (tekstlezing/panel)	Short papers
Kamer	Catharinazaal (begane grond)	Aeneas (begane grond)	209 (2e verdieping)
Chair	Roshnee Ossewaarde-Lowtoo		Elsbeth Gruteke
16.30	D. Vanden Auweele, ‘Sacralizing Aesthetics: Kearney and Desmond on Prayer’	S. van Erp, ‘Rowan Williams over de eenheid van Christus - lezing uit Christ the Heart of Creation.’	F. Hendriks, ‘Gelukkig kunnen wij dankbaar zijn’.
17.00	H.Macedo Juca, ‘Praying to God Without Being: Marion on the Linguistic Dimension of Prayer’.	Idem	H. Jansen, ‘Mystagogische herlezing van de Tora’.
17.30	F. Pietrogrande, ‘Agonism and Human Finitude in Marion and Chrétien’s Analysis of Prayer’.	Idem	M.-D. Magielse, ‘Liturgical Practices in a Digital World’

 

18.00 Diner

 

Wo. 16 jan.

9.00 Lezing door Dr. Dorothea Haspelmath-Finatti, Wien/Zürich: ‘Homo cantans: On the Logic of Liturgical Singing’. — Auditorium Catharijneconvent

9.50 Discussie

10.15 Pauze, thee en koffie [Catharijneconvent]

10.45 Lezing door Prof. Peter-Ben Smit, Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit Utrecht: ‘It’s the ritual, silly!: De rituele wending in de Bijbelwetenschappen vanuit een theologisch perspectief’. — Auditorium Catharijneconvent

11.35 Discussie

12.00 Lunch (op eigen gelegenheid)

13.30 Short papers — Nieuwegracht 61

Tijd	‘Liturgie als locus theologicus’ (panel)	Short papers	Short papers
Kamer	Catharinazaal (begane grond)	Aeneas (begane grond)	209 (2e verdieping)
Chair	Maarten Wisse	Marcel Sarot	Elsbeth Gruteke
13.30	S.Mulder, ‘The Turn to the Mystery in the Thought of Henri de Lubac’.	M.C.L. Oldhoff, ‘Mogen theologen weer over de ziel spreken?’.	P.D. Dekker, ‘Trekt God het zwakke voor?!’
14.00	S. Goyvaerts, ‘De excarnatie voorbij: Over liturgie en lichamelijkheid’.	A. Siebesma, ‘De Godsontmoeting in de liturgie: De liturgie als fundamenteel theologische casus’.	M.C. Hansen-Couturier, ‘“…zoals ook wij anderen hun schuld vergeven?”: Richting een feministisch-theologische beschouwing van de betekenis van vergeving in het licht van misbruik in het pastoraat’.
14.30	W.M. Speelman, ‘De meerstemmige gedachtenis van Franciscus in een pas ontdekte 13e -eeuwse koorlegende’.	Henk vd Belt, ‘Concurrent of Reisgenoot: Concursus als probleem en kans in de voorzieningheidsleer’.

 

15.00 Pauze, thee en koffie [Nieuwegracht 61]

15.30 Short papers — Nieuwegracht 61

Tijd	‘De contemplatieve wending in de theologie bij O. Noordmans’ (workshop/panel)	Short papers	Geloof en politiek (panel)
Kamer	Catharinazaal (begane grond)	Aeneas Kamer (begane grond)	209 (2e verdieping)
Chair	Arnold Huijgen	Roshnee Ossewaarde-Lowtoo	Maarten Wisse
15.30	J.D.Th. Wassenaar & K. Blei, ‘De contemplatieve wending in de theologie bij O. Noordmans’	R. Bosch, ‘Zegen God, mijn kleine koe’.	N.Blokhuis, M vd Bos & P.J. Dijkman
16.00	Idem	M. v. Ittersum, ‘Spreken over God, spreken met God’.	Idem
16.30	Idem	W.-J. de Wit, ‘Het sprekende schaap: Identificaties van de ik-figuur in Psalm 23’.	Idem

 

17.05 Jaarvergadering VVTh - De Rechtbank, Korte Nieuwstraat 14, Utrecht

18.15 Diner - De Rechtbank, Korte Nieuwstraat 14, Utrecht

20.00 Liturgie o.l.v. Dr. Hanna Rijken - Lutherse kerk Utrecht, Hamburgerstraat 9, Utrecht

 

Do. 17 jan.

9.00 Short papers — Nieuwegracht 65 [let op: nieuwe locatie]

Tijd	‘Triniteit & spiritualiteit’ (panel)	Cred-Art (tekstlezing/panel)
Kamer	006	105
Chair	Arnold Huijgen
9.00	C. Lee, ‘Similarities or Differences Between Gregory of Nyssa and Augustine?’.	P.H. Hupsch, ‘Gregorius van Nyssa: De Heilige Geest adelt exegese en systematische theologie tot doxologie.’
9.30	P. Nijsse, ‘Juist leven op aarde: Hoe Rowan Williams’ spiritualiteit verbonden is met zijn visie op de Triniteit’.	Idem
10.00	A.Th. van Olst, ‘Geen leven op aarde: Identiteit en spiritualiteit bij dr. A. van de Beek’.	Idem

10.30 Pauze, thee en koffie [Nieuwegracht 61]

11.15 Lezing door Prof. Joris Geldhof, Katholieke Universiteit Leuven: ‘Lichaam van Christus worden: Voor een vernieuwde fascinatie voor liturgie-intuïties’. — Auditorium Catharijneconvent

12.05 Discussie

12.30 Afsluiting